Nederlandsch Zendeling Genootschap
Het Nederlandsch Zendeling Genootschap was een zendingsorganisatie die zeer actief was in het verzamelen van objecten in Indonesië. De collectie van het NZG werd in Nederland gebruikt om nieuwe missionarissen mee op te leiden. Een deel van de collectie van het NZG is uiteindelijk bij het Wereldmuseum Rotterdam terecht gekomen.
Beschrijving
Ten tijde van de VOC en WIC was de zorg voor kerk en zending in de Nederlandse overzeese gebieden bij de compagnie belegd, waarbij de VOC respectievelijk in de oostelijke koloniën en de WIC in de westelijke koloniën deze verantwoordelijkheid droeg. De VOC liet geen particuliere zendelingen toe, maar in Suriname werden vanaf de achttiende eeuw de Herrnhutters toegelaten. Om deze reden maken de kerkelijke archieven uit deze periode onderdeel uit van de Compagniesarchieven, die in het geval van de VOC berusten bij het Nationaal Archief van de Republiek Indonesië (ANRI). De kerkelijke verantwoordelijkheden van de VOC en WIC werden in de negentiende eeuw door de Nederlandse overheid overgenomen, hierdoor ontstonden de Protestantse Kerk in Nederlands Oost-Indië, ook wel de Indische Kerk, en de Protestantse Kerk in West-Indië. Deze overgang schiep de mogelijkheid voor Nederlandse christenen om zendingswerk uit te gaan voeren in de Nederlandse overzeese gebieden. Naar Engels voorbeeld werd zodoende in 1797 het Nederlandsch Zendeling Genootschap opgericht, wat zich vestigde in Rotterdam.
Veel leden en donateurs van het NZG waren verbonden aan de Nederlandse Hervormde Kerk. De meeste zendelingen van het NZG waren gestationeerd op Java en Sulawesi, in mindere mate waren zij ook in andere gebieden binnen voormalig Nederlands-Indië actief. Het NZG was zeer actief in het verzamelen van objecten. De collectie van het NZG diende om toekomstige zendelingen les te kunnen geven over de Indonesische talen en culturen. Later werden de collecties uitgeleend aan diverse tentoonstellingen en musea zoals aan de Wereldtentoonstelling van 1883 en het Rotterdamse Museum voor Land-, Taal- en Volkenkunde (het tegenwoordige Wereldmuseum Rotterdam).
Naast het zendingswerk zelf hielden missionarissen onder andere ook toezicht op het volksonderwijs en ontplooide zich op allerhande andere terreinen zoals wetenschappelijk onderzoek, maar ook het bestieren van onder andere winkels en drukkerijen.
Herkomstonderzoek
Het archief van het NZG is beschikbaar via het Utrechts Archief binnen de inventaris van de rechtsvoorgangers van de Raad voor de Zending. Deze archieftoegang beschikt over uitgebreide informatie over de geschiedenis van het NZG en de archiefvorming van de organisatie. De toegang over publiciteit, onder 1.2.2.6.8, bevat stukken over voorwerpen uit het bezit van het NZG die onder andere werden uitgeleend aan de Wereldtentoonstelling in 1867 en 1883 en aan het Museum voor Land- en Volkenkunde (tegenwoordig Wereldmuseum Rotterdam). Deze stukken zijn digitaal beschikbaar.
In het Repetorium van Nederlandse zendings- en missie-archieven 1800-1960 dat is opgesteld door het Huygens Instituut, is een uitvoerig lemma over het Nederlandsch Zendeling Genootschap te vinden. Hierin is een korte geschiedenis van het genootschap te vinden en staan verwijzingen naar relevante bronnenpublicaties en archiefmateriaal.
Bronnen
- NL-RtSA 563 298Correspondentie van NZG over schenkingen aan het Museum voor Land- en Volkenkunde (het huidige Wereldmuseum Rotterdam). — https://hdl.handle.net/21.12133/F7E7E25DAF9F49B49F6A2D68408A3849
- Neurdenburg, Johan Christiaan. Catalogus van voorwerpen en modellen ter veraanschouwelijking van het huiselijk en maatschappelijk leven der bevolkingen van Oostelijk Java, de Minahassa (Celebes), Ambon, de Oeliassers, Boano, enz. verzameld in het zendelingshuis van het Nederlandsche Zendelinggenootschap. Rotterdam: M. Wyt & Zonen, 1874.Catalogus uit 1874 met daarin lijsten van objecten in het bezit van het NZG. — https://books.google.nl/books?id=zoOCOEgNA4AC&printsec=frontcover&hl=nl#v=onepage&q&f=false
- “Lijst van voorwerpen en modellen in de kast van het Zendelingenhuis.” Mededeelingen van wege het Nederlandsche Zendelinggenootschap 6 (1862): 87–92.Lijst uit 1862 met objecten in het bezit van het NZG. — https://resolver.kb.nl/resolve?urn=MMZEND01:002526001:00094
- Mededeelingen van wege het Nederlandsche ZendelinggenootschapHet tijdschrift bevat voornamelijk bijdragen van de NZG-zendelingen over hun activiteiten, enkel incidenteel over de verzamelde objecten. De edities van 1857 tot en met 1919 zijn allemaal digitaal toegankelijk via [Delpher](https://www.delpher.nl/). — https://books.google.nl/books/about/Mededeelingen_van_wege_het_Nederlandsche.html?id=WvZTAAAAcAAJ&redir_esc=y
- Djajasoebrata, Alit M.L.R. 'To Administer and Accumulate Knowledge: Dr Elie Van Rijckevorsel, the Dutch Protestant Missionary Society, and the Museum of Ethnology in Rotterdam.' In Treasure Hunting? Collectors and Collections of Indonesian Artefacts, edited by Han F. Vermeulen and Reimar Schefold, 147–67. Leiden: CNWS Publications, 2002.Boek over de geschiedenis van het etnografisch verzamelen in Indonesië. De collectie van het NZG wordt hierin ook behandeld. — https://search.worldcat.org/title/907014546?oclcNum=907014546
- NL-UtHUA 1102-1 1Bevat onder meer stukken van individuele zendelingen. Met name het deel over publiciteit (1.2.2.6.8) bevat stukken over voorwerpen en tentoonstellingen. — https://hetutrechtsarchief.nl/collectie/609C5BA03A744642E0534701000A17FD
- Kanhai, Parveen. “Een kostbaar bezit: de vroege verzameling van het Nederlandsch Zendelinggenootschap (1855-1867).” Jaarboek Vereniging Vrienden Etnografica 8 (2020): 80–97.Artikel over de vroege verzameling van het NZG. — https://search.worldcat.org/title/844374705?oclcNum=844374705
- Repertorium van Nederlandse zendings- en missie-archieven 1800-1960 - Nederlandsch Zendeling GenootschapOnline database van het Huygens Instituut met informatie over de geschiedenis van het NZG en waar relevant (archief)materiaal te vinden is. — https://resources.huygens.knaw.nl/repertoriumzendingmissie/gids/organisatie/3356531829