Volkenkundig Museum 'Gerardus van der Leeuw'

Geschiedenis van het museum

Onder de voorwaarde dat een museum werd opgericht om zijn collectie tentoon te stellen, schonk godsdiensthistoricus Theo van Baaren die als hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen was verbonden zijn persoonlijke verzameling etnografica in 1968 aan de universiteit. Van Baaren doopte het nieuwe museum en de aanhangende vereniging naar zijn voorganger, Gerardus van der Leeuw. Van Baaren bezocht nooit zelf de landen waarvan hij voorwerpen verzamelde, maar kocht zijn collectie bij elkaar via zijn grote Europese netwerk van kunsthandelaren en congregaties. Na de oprichting van het museum werd Van Baarens collectie ruimschoots uitgebreid. Onder andere museum Het Princessehof in Leeuwarden schonk haar etnografische collectie aan het museum in Groningen, omdat het Friese museum zich enkel ging richten op het verzamelen van keramiek. De gemeente Deventer schonk de collectie van de voormalige Tropische Landbouwschool. Daarnaast gaf de zakenman Fred ten Houten zijn collectie etnografica in langdurige bruikleen. Samen met de door de Vereniging Gerardus van der Leeuw aangekochte objecten, vormden bovenstaande collecties de kern van het Volkenkundig Museum 'Gerardus van der Leeuw' dat in 1978 haar deuren opende aan de Nieuwe Kijk in 't Jatstraat in Groningen-stad. Gedurende het bestaan van het museum werd de collectie door aankopen en schenkingen aangevuld. Na verschillende mislukte pogingen het etnografisch museum te laten fuseren met een ander museum in Groningen sloot Volkenkundig Museum 'Gerardus van der Leeuw' in 2003. De museumcollectie werd opgenomen door het Groninger Universiteitsmuseum, waar de verzameling nog altijd deel vanuit maakt.

Herkomstonderzoek

Er zijn verschillende catalogi van de collectie van Volkenkundig Museum 'Gerardus van der Leeuw' uitgebracht. Zo is er Hoe het ging en verging, die de zogenaamde 'MG-collectie' beschrijft; de collectie objecten die het museum tijdens haar bestaan heeft verzameld. Ook bevat dit boek een overzicht van alle tijdelijke tentoonstellingen die zijn gehouden tussen 1978 en 2003. Naast de MG-collectie wordt in Hoe het ging en verging ook een overzicht gegeven van de CG-collectie, die na de opheffing van de afdeling Culturele Antropologie aan de RUG werd ondergebracht bij het volkenkundige museum en de A-collectie, die in 1978 door de Australische Regering werd geschonken.

De collectie van het voormalige Tropische Landbouwmuseum in Deventer (de TD-collectie) heeft zijn eigen catalogus: De collectie Deventer. Naast een collectieoverzicht biedt deze catalogus ook veel achtergrond informatie over het Deventerse museum. De oorspronkelijke collectie van Van Baaren (de VB-collectie) staat beschreven in het boek The Collection Van Baaren, welke helaas niet online beschikbaar is. De etnografische collectie van het Princessehof in Leeuwarden wordt gekenmerkt als de PL-collectie.

Het archief van het Volkenkundig Museum 'Gerardus van der Leeuw' (tot 1995) is ondergebracht bij de Groninger Archieven. In dit archief bevinden zich naast stukken over de organisatie van het museum en de plek van het museum in de faculteit Godsdienstgeleerdheid ook beschrijvingen van de collectie. Buiten de hieronder beschreven bronnen zijn er ook nog verschillende catalogi van tentoonstellingen van het museum beschikbaar. Deze zijn vindbaar binnen de bibliotheek van de RUG door te zoeken naar 'Gerardus van der Leeuw'.

Ook het persoonlijk archief van Theo van Baaren bevat (beperkte) informatie over zijn verzameling. Zo is er correspondentie met verschillende handelaren, musea, congregaties, missionarissen en zendelingen die direct en indirect refereren aan aankopen voor zijn verzameling. Dit archief bevindt zich ook in de Universiteitsbibliotheek van de Rijksuniversiteit Groningen.

Bronnen